تاریخچه دانشکده علوم ریاضی

دانشکده علوم ریاضی ریشه در تأسیس رشته ریاضی-فیزیک در دانشکده علوم پایه در سال ۱۳۴۱ دارد. در ادامه، گروه آموزشی «ریاضی و آمار» شامل رشته‌های ریاضی، آمار و ماشین‌های حسابگر ایجاد شد و مدیریت آن را مرحوم پروفسور فاطمی بر عهده داشت. در سال ۱۳۴۷، رشته کامپیوتر به این گروه اضافه و نام آن به «ریاضی، آمار و کامپیوتر» تغییر یافت.

در فاصله سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۱، مرکز کامپیوتر دانشگاه با مدیریت این گروه آموزشی راه‌اندازی شد. در ادامه، مقاطع تحصیلات تکمیلی در رشته ریاضی (کارشناسی ارشد در سال ۱۳۶۴ و دکتری در سال ۱۳۶۹) و در رشته آمار (کارشناسی ارشد در سال ۱۳۶۶ و دکتری در سال ۱۳۷۳) تأسیس شدند. در سال ۱۳۶۷، رشته کامپیوتر به دانشکده مهندسی منتقل و نام گروه مجدداً به «ریاضی و آمار» تغییر یافت.

دانشکده علوم ریاضی به همت استاد پیشکسوت، دکتر محمدرضا رجب‌زاده مقدم، در سال ۱۳۷۵ با دو گروه آموزشی مستقل ریاضی و آمار تأسیس شد. این دانشکده در سال ۱۳۸۰ به‌عنوان قطب علمی ریاضی و قطب علمی آمار در سطح کشور شناخته شد و قطب‌های علمی متعددی ازجمله «مدل‌سازی و کنترل دستگاه‌ها»، «آنالیز روی ساختارهای جبری و کاربردها» و «داده‌های ترتیبی، قابلیت اعتماد و وابستگی» را راه‌اندازی کرد.

در سال ۱۳۸۶، گروه ریاضی به دو گروه مستقل «ریاضی محض» و «ریاضی کاربردی» تفکیک شد. همچنین در سال ۱۳۹۸، رشته علوم کامپیوتر در مقطع کارشناسی در این دانشکده تأسیس گردید.

گروه‌های آموزشی دانشکده علوم ریاضی این دانشکده در حال حاضر در پنج رشته آمار، ریاضی کاربردی، ریاضی محض، علوم کامپیوتر و علم داده فعالیت دارد و با بهره‌گیری از نزدیک به ۵۰ عضو هیئت‌علمی، به تربیت نیروی متخصص در این حوزه‌ها می‌پردازد. دانشکده در رشته‌های ریاضیات و آمار تا مقطع دکتری و در رشته‌های علوم کامپیوتر و علم داده تا مقطع کارشناسی ارشد پذیرای دانشجویان مستعد است. در حال حاضر، جمعیتی بالغ‌بر هزار دانشجو در مقطع کارشناسی، چند صد دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد و بیش از صد دانشجو در مقطع دکتری در این دانشکده مشغول به تحصیل هستند.

۱. گروه آمار این گروه با تمرکز بر تحلیل داده‌ها، طراحی مدل‌های آماری و به‌کارگیری روش‌های پیشرفته آمار، به توسعه علوم داده در حوزه‌های مختلف ازجمله پزشکی، اقتصاد و علوم اجتماعی کمک می‌کند. مرکز پژوهش‌های آماری این گروه با ارائه خدمات مشاوره‌ای به سازمان‌ها و صنایع، نقش مهمی در حل چالش‌های داده محور ایفا می‌کند.

۲. گروه ریاضی کاربردی گروه ریاضی کاربردی بر حل مسائل صنعت با بهره‌گیری از ابزارهای ریاضی تمرکز دارد. اعضای این گروه در حوزه‌هایی چون مدل‌سازی ریاضی، بهینه‌سازی، آنالیز عددی، و روش‌های محاسباتی پیشرفته فعالیت دارند. پژوهش‌ها و آموزش‌های این گروه به طراحی و پیاده‌سازی راهکارهای نوآورانه برای مسائل پیچیده در صنایع، فناوری، و مهندسی منجر شده است. همکاری‌های فعال این گروه با صنایع گوناگون، نقشی کلیدی در انتقال دانش ریاضی به حوزه‌های عملیاتی و کاربردی ایفا کرده است.

۳. گروه ریاضی محض گروه ریاضی محض با تمرکز بر مبانی نظری و توسعه ساختارهای علم ریاضی، در زمینه‌هایی مانند جبر، آنالیز، و هندسه و برای گسترش روشها و نظریه‌های آن‌ها و به‌عنوان بخشی مهم از علوم پایه فعالیت دارد. این گروه سه دوره متوالی به‌عنوان قطب علمی کشور برگزیده‌شده و سهم قابل‌توجهی در پیشرفت مرزهای دانش ریاضی داشته است. همچنین برای سالیان متمادی در انجمن ریاضی ایران نقش‌آفرینی کرده و به گسترش ریاضی در کشور کمک شایان نموده است. پژوهش‌های نظری این گروه، به شکل‌گیری کاربردهای نوین در حوزه‌هایی مانند رمزنگاری، امنیت اطلاعات، و مدل‌سازی در  حوزه‌های ریاضی کاربردی کمک کرده‌اند. سطح بالای علمی این گروه، موجب پیوندی مؤثر میان پژوهش‌های ریاضی محض و حوزه‌های بین‌رشته‌ای شده است.

 ۴. گروه علوم کامپیوتر اين گروه در زمینه‌های هوش مصنوعي، الگوریتم‌ها، داده‌کاوی، محاسبات گراف، امنيت سايبري، يادگيري ماشين، پردازش زبان طبیعی، نظريه محاسبات و سیستم‌های توزیع‌شده فعاليت دارد. محورهاي پژوهشي اين گروه علاوه بر توسعه فناوری‌های نوين در نرم‌افزار، تحليل داده و سیستم‌های هوشمند، در حوزه‌های میان‌رشته‌ای همچون علوم زيستي، مالي، و تحليل شبکه‌های پيچيده نيز نقش‌آفرین است. فارغ‌التحصیلان اين گروه با مهارت‌های تخصصي خود، در صنايع فناوري اطلاعات، محاسبات علمي، و توسعه نرم‌افزارهای هوشمند فعاليت می‌کنند. اين گروه در حال حاضر در مقطع كارشناسي و کارشناسی ارشد به تربيت متخصصان اين حوزه می‌پردازد.

 

آزمایشگاه‌ها و تجهیزات موجود:

مراکز و آزمایشگاه‌های دانشکده علوم ریاضی دانشگاه فردوسی مشهد، با تکیه‌بر تخصص اعضای هیئت‌علمی و بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته، به دنبال توسعه همکاری‌های صنعتی، تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهشی و تربیت نیروی انسانی متخصص هستند. این مراکز با تمرکز بر تحقیقات تقاضامحور و تعامل با صنایع مختلف، نقش مؤثری در پیوند دانش و فناوری با نیازهای واقعی کشور ایفا می‌کنند.

آزمایشگاه علم داده‌ها

 

مسئول واحد: دکتر محمد آرشی

تلفن تماس:05138805702

وب‌سایت: https://dslab.um.ac.ir

حوزه فعالیت:

بازيابی اطلاعات و تحليل شبکه‌های اجتماعی، یادگیری ماشین، تحليل داده‌های با بعد بالا و بزرگ (مه داده‌ها)، مدل‌سازی داده‌های وابسته، داده‌کاوی

معرفی آزمایشگاه:

آزمايشگاه علم داده‌ها و به‌طور مختصر DSLab در حقيقت يک گروه تحقيقاتی در دانشكده علوم رياضی دانشگاه فردوسی مشهد، ايران است که داده‌های در مقياس کم و بزرگ (مه داده‌ها) را در زمینه‌های متعدد علوم تجزيه، تحليل و مدل بندی کرده و سعی در حل مسائل واقعی جامعه در حیطه‌های مختلفی دارد. مأموریت آزمايشگاه علم داده تحليل علمی داده‌های حجيم در راستای حاکميت داده و هوش مصنوعی است. در حقيقت در DSLab يک سری روش‌ها، ابزار و تکنیک‌های محاسباتی توسعه‌یافته که نيازمند يادگيری آماری برای مدل بندی پدیده‌های دارای عدم قطعيت است. اين تکنیک‌ها با کمک علوم رياضی و کامپيوتری به‌صورت الگوریتم‌های محاسباتی برای حل مسائل واقعی تبديل می‌شود.

هسته پژوهشی کاربرد موجک‌ها در سیستم‌های خطی و غیرخطی

 

مسئول واحد: دکتر رجبعلی کامیابی گل

تلفن تماس:05138805664

وب‌سایت: http://crawns.um.ac.ir

حوزه فعالیت:

پردازش سیگنال و تصویر، هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، مهندسی مالی و اقتصاد، تحلیل داده‌های پیچیده

معرفی هسته:

این هسته پژوهشی با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته در پردازش سیگنال، یادگیری ماشین و تحلیل داده‌های مالی و اقتصادی، به توسعه روش‌های نوین در این حوزه می‌پردازد. کاربردهای صنعتی آن شامل پردازش سیگنال‌ها در سیستم‌های مخابراتی، پردازش تصویر، آنالیز سیگنال‌ها در پزشکی مانند ECG و MRI، زمین‌شناسی و لرزه‌نگاری، ذرات بنیادی و کوانتوم مکانیک، صنعت و معدن، فشرده‌سازی اطلاعات، جرم‌شناسی، نجوم و هوافضا، بهینه‌سازی سیستم‌های ارتباطی و توسعه الگوریتم‌های جدید پردازش داده است. همچنین، این مرکز با برگزاری کارگاه‌های تخصصی و همکاری‌های بین‌المللی نقش مهمی در گسترش دانش فنی در صنعت ایفا می‌کند.

آزمایشگاه نظریه گراف و کاربردهای آن

 

مسئول واحد: دکتر مصطفی توکلی و دکتر محمود امین طوسی

تلفن تماس:05138805682

وب‌سایت:https://gta-lab.github.io

حوزه فعالیت:

 مدل‌سازی بر اساس مدل‌های گرافی، الگوریتم‌هایی در نظریه گراف، تحلیل شبکه‌های پیچیده، یادگیری عمیق گرافی، پردازش داده‌های ساختاریافته

معرفی آزمایشگاه:

 این آزمایشگاه با تجهیزاتی مانند کارت گرافیکی RTX 3090 و بهره‌گیری از الگوریتم‌های پیشرفته PyTorch و TensorFlow، در تحلیل شبکه‌های اجتماعی، پیش‌بینی ترافیک شهری و مدل‌سازی خواص مولکولی فعالیت دارد. همکاری‌های بین‌المللی آن با دانشگاه‌های ماریبور، ژوهانسبورگ و صنعتی خواجه نصیر، موجب توسعه فناوری‌های نوین و اجرای پروژه‌های صنعتی شده است.

آزمایشگاه بهینه‌سازی

 

مسئول واحد: دکتر رضا قنبری

تلفن تماس:05138805658

وب‌سایت: https://optlab.um.ac.ir

حوزه فعالیت:

 بهینه‌سازی مصرف انرژی، توسعه پلتفرم‌های دیجیتال، هوش مصنوعی

معرفی آزمایشگاه:

این آزمایشگاه با اجرای طرح‌های متعددی مانند طراحی پلتفرم‌های پارکداری، توسعه سامانه‌های نوآوری و تجاری‌سازی، پیشخوان‌های مجازی و بهینه‌سازی مصرف انرژی، تعامل گسترده‌ای با صنعت دارد. همچنین، زیست‌بوم‌های نوآورانه‌ای مانند پایتون‌تیک، هم‌آفرینان و داده‌پردازی هوشمند آتنا، با حمایت این آزمایشگاه شکل‌گرفته‌اند.

آزمایشگاه پردازش زبان طبیعی (NLP)

 

مسئول واحد: دکتر جلال‌الدین نصیری

تلفن تماس:05138805698

وب‌سایت: https://nlplab.um.ac.ir

حوزه فعالیت:

دسته‌بندی و خوشه‌بندی متون، خلاصه‌سازی خودکار، استخراج کلمات کلیدی، سیستم‌های گفتگوگر و عاملی

معرفی آزمایشگاه:

این آزمایشگاه با هدف پیشبرد فناوری‌های نوین در حوزه پردازش زبان طبیعی (NLP) و هوش مصنوعی فعالیت می‌کند. تمرکز اصلی آن بر توسعه مدل‌های زبانی پیشرفته مانند معماری (Transformer)  برای کاربردهایی چون تحلیل احساسات و عواطف در متون، خلاصه‌سازی خودکار، متون تخصصی و عمومی، استخراج خودکار مفاهیم و موجودیت‌های کلیدی و طراحی و توسعه چت‌بات‌های هوشمندگفتگو محور است.

این مرکز با بهره‌گیری از یادگیری عمیق و پردازش زبان‌های طبیعی، در تلاش است تا دقت و کارایی سیستم‌های درک ماشینی متن را ارتقا دهد. از دیگر اهداف مهم آزمایشگاه می‌توان به بومی‌سازی فناوری‌های NLP برای زبان فارسی و توسعه راهکارهای عملیاتی در این حوزه اشاره کرد.

آزمایشگاه کنترل و هوش مصنوعی (CAILab)

 

مسئول واحد: دکتر سهراب عفتی

تلفن تماس:05138805654

وب‌سایت: https://cailab.um.ac.ir

حوزه فعالیت:

سیستم‌های کنترلی هوشمند، یادگیری ماشین، شبکه‌های عصبی

معرفی آزمایشگاه:

 این آزمایشگاه با تجهیز به رایانه‌های قدرتمند و ابزارهای تحقیقاتی تخصصی، پژوهش‌های پیشرفته‌ای در حوزه کنترل تطبیقی، سیستم‌های دینامیکی و مدل‌سازی هوش مصنوعی انجام می‌دهد. از پروژه‌های صنعتی آن می‌توان به تحلیل و بهینه‌سازی سیستم‌های کنترلی در پزشکی، معدن گل‌گهر سیرجان و صنایع انرژی اشاره کرد.

مرکز پژوهش‌های آماری

 

مسئول واحد: دکتر مجید سرمد

تلفن تماس:05138806262

وب‌سایت: https://statistics.um.ac.ir/csr

حوزه فعالیت:

 مشاوره‌های آماری، تحلیل داده‌های پیچیده، مدل‌سازی پیش‌بینی

معرفی آزمایشگاه:

 این مرکز با ارائه خدمات تحلیلی در حوزه‌های مهندسی، کشاورزی، اقتصاد و علوم اجتماعی، نقش کلیدی در ارتقای کیفیت تحقیقات علمی و صنعتی ایفا کرده است. خدمات آن شامل اجرای طرح‌های پژوهشی، ارائه مشاوره‌های آماری تخصصی و استفاده از روش‌های نوین تحلیل داده‌ها برای بهینه‌سازی فرآیندهای سازمانی و صنعتی است.

آزمایشگاه قابلیت اعتماد محاسباتی

 

مسئول واحد: دکتر مهدی دوست پرست

تلفن تماس: 05138805689

وب‌سایت: https://prof.um.ac.ir/doustparast

حوزه فعالیت:

مهندسی قابلیت اعتماد، برنامه ریزی نگهداری و تعمیرات هوشمند، همزاد دیجیتال، تحلیل داده های طول عمر و تخمین باقیمانده عمر، گارانتی

معرفی آزمایشگاه:

ارزیابی قابلیت اعتماد سیستم های مهندسی و محصولات و همچنین ارایه خدمات پس از فروش در بازارهای رقابتی توسط این آزمایشگاه با عناوین زیر انجام می گردد.

·         تحلیل اطلاعات و ارزیابی ریسک مبتنی بر پایگاه داده ها

·         پیاده سازی سامانه های نگهداری و تعمیرات (CMMS) هوشمند مبتنی بر قابلیت اعتماد

·         طراحی همزاد دیجیتال خطوط تولید و بهینه سازی

·        ارایه کارگاه های آموزشی مرتبط با قابلیت اعتماد و برنامه های نگهداری و تعمیرات